Neuroprzekaźniki – jak działają?
Zaliczane są do najbardziej rozbudowanych struktur, wiele o nich jeszcze nie wiadomo jednak pewne jest, że są skarbnicą wiedzy dla naszych organizmów
Wytwarzane są przez komórki nerwowe, czyli neurony, które tworzy warstwa lipidowa. Proces ich tworzenia polega na tworzeniu się synapsy pomiędzy dwoma neuronami. W tym miejscu uwalniany jest sygnał poprzez neuroprzekaźnik. Są one zaangażowane w wiele ważnych funkcji, świadomość w jaki sposób działają pozwala zrozumieć ich wpływ na ciało i chemię mózgu.
W obecnych czasach gdzie przewlekły stres, przebodźcowanie oraz ciągły pęd jest zjawiskiem powszechnym, praca neuroprzekaźników może być zaburzona.
Dysfunkcja ta może wpływać na nadmiar lub niedobór produkowanych neuronów.
Podziały neuroprzekaźników w kierunku ich struktury lub funkcjonalności. W celu zrozumienia ich działania można podzielić je na pobudzające oraz hamujące względem organizmu:
| NEUROPRZEKAŹNIKI POBUDZAJĄCE |
| Serotonina |
| Dopamina |
| Acetylocholina |
| NEUROPRZEKAŹNIKI HAMUJĄCE |
| Gaba |
Serotonina
Wpływa na nastrój, odpowiada za stan odprężenia, relaksu oraz radości. Produkowana jest w jelitach. Neuroprzekaźnik wzrasta przez naturalne światło czyli słońce. Właśnie z tego powodu samopoczucie jest znaczenie lepsze w słoneczne dni. Rytm dobowy odgrywa ważną rolę w regulacji jej poziomu. Brak dostępu do światła powoduje konwersje przeistaczania serotoniny w melatoninę, która odpowiada za zmniejszenie aktywności i wzmaga poczucie senności.
Serotonina jest mocno zaangażowana w funkcje mózgu, ma zdolności regulujące apetyt, wpływa na cały układ pokarmowy. Nie bez przyczyny mówi się, że jelita to drugi mózg. Istnieje oś łącząca te dwa organy, za połączenie odpowiedzialny jest nerw błędny, czyli dziesiąty nerw czaszkowy łączący centralę mózgu z układem pokarmowym.
Kiedy serotoniny jest za dużo?
W przypadkach leczenia farmakologicznego lekami antydepresyjnymi, których celem jest zatrzymanie w organizmie neuroprzekaźników pobudzających. Może to prowadzić do podwyższenia ciśnienia tętniczego oraz temperatury organizmu. Wzmożona produkcja serotoniny może powodować niekorzystne stany jelit, zaburzenie jej flory, choroba IBS (zespół jelita drażliwego).
Istnieje zależność pomiędzy wszelakimi traumami z dzieciństwa a nadmiarem produkcji serotoniny, powstają przy tym zmiany w białku MGF, ma to duży wpływ na rozwój IBS. Wzmożone produkowanie także mogą powodować używki w tym narkotyki typu MDMA, przez nie organizm może zostać przegrzany co często prowadzi do zgonu.
Kolejnym skutkiem nadmiaru może być brak apetytu.
W sytuacjach kiedy serotonina jest w stopniu zaniżonym występuje szereg elementów w tym spadki nastroju, które pogłębione prowadzą do depresji. Pojawić się może bezsenność, drażliwość oraz wzmożona chęć na potrawy słodkie np. słodycze. Węglowodany dają szybki zastrzyk cukrów prostych co powoduje skoki serotoninowe. Przy tym powstaje uczucie przyjemności, które zapamiętywane jest przez mózg co często skutkuje uzależnieniem od cukrów prostych. Istnieją też spekulacje w temacie pojawiających się migren, których pochodzenie bierze się z niskiego stężenia tego neuroprzekaźnika.
Źródłem, z którego można czerpać serotoninę jest tryptofan. Zawierają go pestki dyni, soja, produkty pochodzenia zwierzęcego, wyszczególnić można mozzarelle, dorsza. Jednak największym paliwem do produkcji neuroprzekaźnika jest słońce.
Dopamina
Odpowiada za pobudzenie, uczucie przyjemności. Jest niezbędna w procesie wytwarzania adrenaliny. Mechanizm działania adrenaliny jest atawistyczną pozostałością z czasów, kiedy człowiek walczył o przetrwanie. Wytwarza się ona w sytuacjach typu „fly or fight” czyli w sytuacjach wysokiego stresu.
Dopamina czerpana jest z aminokwasów zawartych w pożywieniu, między innymi z tyrozyny. Jest to aminokwas, który znajduję się w produktach bogatych w białko np. drób, nabiał. Znormalizowany poziom dopaminy w organizmie człowieka powoduje dynamikę w działaniach, motywację oraz bystrość umysłu.
Zbyt niska ilość dopaminy
Może pojawiać się z powodu zaburzeń hormonalnych, spadki testosteronu u mężczyzn, skoki prolaktyny u kobiet, okres menopauzalny. Przez to pojawiać się mogą spadki nastrojów, brak mobilizacji i chęci do życia.
Wytwarzanie neuroprzekaźnika ma ogromny związek z uzależnieniem od nałogów, wyróżnić można:
-nadmierne jedzenie
-seks
-używki
Powodują one silne bodźce, które są dostarczane do neuroprzekaźników. Zaburzony system nagradzania również jest objawem nieprawidłowości w produkcji dopaminy .
Przeprowadzone badania ukazały, że działanie w social mediach jako wyodrębniona jednostka, kreowanie swojej osobowości medialnej powoduje aktywacje systemu nagradzania. Jest to zjawisko współczesne. Dochodzi do niego poprzez zmiany chemiczne w mózgu, przyrównywane do orgazmu, poczucie przyjemności związanej z przedstawianiem swojej osoby w sieci. Aktywuje to zastrzyk dopaminowy, który powoduje silne uzależnienie od platform społecznościowych, dodatkowo media są skonstruowane w taki sposób, żeby przyciągnąć jak największe grono odbiorców i umożliwić im komfort pozostania na danej stronie.
Acetylocholina
ona za pamięć, naukę oraz funkcje poznawcze. Jest neuroprzekaźnikiem, który pomaga w określeniu otaczającej rzeczywistości. .
Ma wpływ na czynności serca oraz pracę układu pokarmowego. Odpowiada za regulację snu, sprawne działanie narządów, stymuluje układ mięśniowy oraz odpowiada za prawidłową motorykę ruchu ciała. Wspomaga stymulację nerwu błędnego, dzięki niemu organizm rozluźnia się oraz regeneruje.
Znormalizowany poziom daje poczucie zwiększonej energii, chęci zdobywania nowej wiedzy czy umiejętności, otwiera umysł na nowe bodźce. Wzmaga chęci do realizowania założonych celów.
Gdy występuje zbyt wysoki poziom acetylocholiny
W organizmie zachodzą zmiany, powodujące uczucie nadwrażliwości, często paranoi, może nawet pojawić się chęć do nadmiernej izolacji od otoczenia.
Za mało neuroprzekaźnika w organizmie może skutkować chorobą Alzheimera. Udowodniono ,że zmagające się z nią osoby mają o 90 % mniejsze stężenie acetylocholiny, co prowadzi do problemów z pamięcią oraz prawidłowym postrzeganiem świata zewnętrznego. Niedobór może powodować autoimmunologiczne zwyrodnienia mięśniowe. Pojawia się również ogólne zmęczenie oraz problemy ze snem, których źródłem jest zaburzenie fazy REM lub jej całkowity zanik.
Acetylocholina powstaje na szlaku choliny, ta z kolei jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania neuroprzekaźnika. Źródłem jej są oczywiście produkty spożywcze, wyszczególnić możemy: jaja, podroby głównie wątróbka, kapusta, dobrej jakości czerwone mięso.
GABA
Należy do hamujących neuroprzekaźników, odpowiada za balans układu nerwowego. Jej produkcja również występuje w jelicie, zadaniem jej jest niwelowanie stresu i wprowadzanie organizmu w stan ukojenia. Wysoki poziom zapewnić może stabilność emocjonalną, rutynę w działaniach, poczucie odpowiedzialności. Gaba reguluje czynności wewnątrzwydzielnicze trzustki.
Podczas medytacji wytwarza się jej spora ilość. Z badań przeprowadzonych w kierunku jej działania wynika, że może ona wzmagać poczucie empatii w ludziach. Natomiast zbyt duża ilość neuroprzekaźnika może wpływać na wzmożona nadopiekuńczość, potrzebę kontroli czy pobłażliwość.
Neuroprzekaźnik ma zdolności do łagodzenia objawów napięcia przedmiesiączkowego, istnieją przypuszczenia, że wspomagać może leczenie zapalanie opon mózgowo – rdzeniowych.
Kiedy jest go za mało
Mogą pojawiać się trudności z zasypianiem i wchodzeniem w sen głęboki, brak skupienia oraz stabilności emocjonalnej, natłok myśli. Źródłem, które ma wpływ na wzmożoną produkcje gaby jest między innymi witamina B6 oraz tauryna biorą one udział w syntezie. Znajdują się takich produktach jak: ryby, owoce morza, groch, soczewica. Dobrym źródłem są również niedoceniane kiszonki zawierające dobroczynne bakterie probiotyczne, które wspomagają pracę jelit.
W jaki sposób regulować działanie neuroprzekaźników?
Warto skupić się na tym co ląduje na talerzu. Dbanie o podstawowe elementy mikroskładników i makroskładników diety, dowiedz się jaki Plan dietetyczny jest odpowiedni dla Ciebie.
Mózg do swojej pracy i procesów zachodzących w nim potrzebuje solidnego wspomagania, jego metabolizm energetyczny jest duży. Przez swoją wzmożoną aktywację narażony jest na uszkodzenia i stres oksydacyjny. Często pojawiające się stany zapalne spowodowane są podwyższonym hormonem stresu, który wytwarza cytokiny odpowiedzialne za pojawiające się choroby.
Wspomagając się dobrym żywieniem można się przed tym uchronić.
Włączając do diety zdrowe tłuszcze dbamy o odpowiedni budulec dwuwarstwowej błony lipidowej neuronów. Na pierwszym miejscu są tłuszcze nienasycone, omega3 pozyskiwane z tłustych ryb, awokado, siemienia lnianego, pestek, orzechów, nasion. Bardzo ważna rolę odgrywają też witaminy z grupy B, które angażują się w metabolizm neuronów oraz powstawanie neuroprzekaźników i ich syntezę. Dieta bogata w polifenole zawarte w : kakao, borówkach, winogronach, herbacie, oliwie z oliwek.
Warto wspomagać się też witaminami C i E, które mogą zapobiegać chorobie Alzheimera
. Ważny jest też cynk odpowiadający za szybki i dobry odbiór sygnałów z neuroprzekaźników.
Ważną rolę odgrywa magnez, szczególnie ograniczone sole magnezu (cytrynian), jego działanie znacznie zmniejsza pobudliwość glutaminianu, który pobudza komórki nerwowe. Działa na organizm wyciszająco oraz przeciwskurczowo.
Do istotnych wspomagaczy neurotransmiterów zaliczamy suplementację naturalnych adaptogenów, wpływają holistyczne na zdrowie. Szczególnie dobroczynne działanie mają:
– ashwagandha
– różaniec górski
– cordyceps
– cytryniec chiński
– żeń- szeń
Podsumowanie
Zmiana stylu życia może być dobrym krokiem w kierunku prawidłowego funkcjonowania. Umów wizytę do dietetyka i dowiedz się jak mądrze wprowadzać zmiany. Balans i eliminacja zbędnych bodźców jest kluczowa. Zachowanie rytmu dobowego dnia, higiena snu oraz eliminacja wysoko przetworzonej żywności wpływa na dobre wyniki zdrowotne. Ograniczenie cukrów prostych i tłuszczy trans, spożywanie w zamian lokalnych, świeżych i sezonowych produktów może znaczenie polepszyć stan psycho- fizyczny.
