Kortyzol- hormon stresu
Zaburzenia hormonalne dotykają coraz większą ilość populacji, Przewlekle wysokie stężenie kortyzolu może być bardzo niekorzystne dla organizmu i prowadzić do wielu chorób takich jak otyłość, nadciśnienie tętnicze czy zaburzona odporność. Objawy podwyższonego kortyzolu są ściśle związane zachowanym rytmem dobowym, dietą i ogólnym stylem życia.
Zapraszam do przeczytania artykułu aby dowiedzieć się jak działają neuroprzekaźnik i hormon stresu oraz jaki może być wpływ przewlekłego stresu na organizm.
Wpływ kortyzolu na organizm
Kortyzol to jeden z występujących naturalnie hormonów w organizmie, potocznie określany jako hormon stresu. Kortyzol, kortykosteron i kortyzon to glikokortykosteroidy, które regulują procesy w organizmie. Produkowane są przez korę nadnerczy a następnie uwalniane do krwioobiegu. Synteza i wydzielanie kortyzolu zachodzi przez hormon acth, który wydzielany jest przez przysadkę mózgową. Hormon acth i jego produkcja w organizmie uzależnione są od podwzgórzowej kortykoliberyny ( hormon crh).
Wpływ kortyzolu na organizm jest bardzo istotny, pośrednio uczestniczy w regulacji gospodarki cukrowej. Gdy wydarza się coś stresującego hormon stresu wpływa na zwiększenie stężenia poziomu glukozy we krwi, po to by organizm miał skąd czerpać energię do reakcji na zaistniały bodziec stresowy. Dodatkowo wpływa na gospodarkę wodno- elektrolitową co w praktyce przekłada się na zatrzymywanie soli w organizmie powodując niekiedy retencję wody.
Funkcję kortyzolu w organizmie, rola kortyzolu i działanie kortyzolu
Kortyzol nazywany hormonem stresu jest nie przez przypadek, wynika to z jego funkcji. Jego główne zadanie to regulowanie odpowiedzi organizmu na stres. Prawidłowy poziom hormonu stresu jest niezwykle ważny, odpowiada od za utrzymanie równowagi w naszych organizmach. Jeśli stężenie kortyzolu jest w normie można bez problemu zasypiać się oraz budzić w pełni wypoczętym. Inne funkcje kortyzolu w organizmie to odpowiedzialność za reakcję immunologiczną organizmu i łagodzenie stanów zapalnych.
Działanie kortyzolu na organizm: gdy mózg otrzymuje sygnał o bodźcu, który rozumie jako potencjalny stres, przysadka mózgowa rozpoczyna produkcję adrenokortykotropiny (hormon acth), która wysyła impuls do nadnerczy by zaczęły wytwarzać hormony(adrenalinę oraz kortyzol). W organizmie zachodzą wtedy takie reakcje jak szybsze bicie serca, zwiększone ciśnienie krwi, przyspieszony oddech.
Kortyzol bierze czynny udział w metabolizmie węglowodanów
Kortyzol oddziałuje na metabolizm cukrów, pobudza enzymy, które odpowiadają za wytwarzanie glukozy w nerkach i wątrobie. Zwiększa syntezę glikogenu w wątrobie i zmniejsza wykorzystanie glukozy we krwi, poprzez to, że zmniejsza wrażliwość tkanek na insulinę. Długotrwałe działanie, które obniża wrażliwość tkanek na działanie insuliny zwiększa ryzyko powstania cukrzycy typu II.
Udział w metabolizmie białek
Hormon będzie zwiększać katabolizm białek w komórkach. Potocznie pisząc, nadmierne stężenie kortyzolu będzie zmniejszać masę mięśniową czy powodować rozstępy. Nadaktywność procesów mobilizująca tkanki pozawątrobowe będzie wpływać na kości oraz tkankę łączną.
Udział w metabolizmie lipidów
Jego bezpośredni wpływ na metabolizm lipidów nie jest duży ale bardzo istotny, gdyż wykazuje działanie na hormon wzrostu i adrenaliny. Będzie on zwiększać transport wolnych kwasów tłuszczowych oraz sprawiać, że będą wykorzystane jako źródło energii.
Rola kortyzolu:
- oddziałuje ona na inne tkanki łączne i kostne
- zwiększa działanie innych hormonów
- uwalniania glukozę i kwasy tłuszczowe z wątroby;
- aktywuje wzmożone wydzielanie kwasu żołądkowego
- reguluję ilość sodu we krwi
- wpływa na rozpad trójglicerydów
- uwalnia wapń z kości
Normy kortyzolu, jak sprawdzać poziom kortyzolu?
Więc jaka jest prawidłowa norma stężenia kortyzolu? Ilość kortyzolu możemy sprawdzić wykonując badanie kortyzolu. Prawidłowa norma stężenia kortyzolu w godzinach porannych powinna wynosić między 140-690 nmol/L. Jednak w zależności od labolatorium jego zakres referencyjny może się różnić.
Przygotowanie do badania kortyzolu:
Badanie stężenia kortyzolu odbywa się poprzez pobranie materiału biologicznego w postaci krwi. Jest również możliwość oznaczenia poziomu kortyzolu w ślinie i moczu. By dokładnie sprawdzić poziom kortyzolu należy czasami pobierać krew żylną kilkukrotnie w ciągu jednego dnia. Ważne jest aby przy pobieraniu krwi w godzinach porannych pacjent był na czczo.
Czynniki zwiększające poziom kortyzolu:
- Stres emocjonalny: nieuregulowane emocje będą powodować wzrost poziomu kortyzolu.
- Stres fizyczny: choroby, kontuzje czy ból fizyczny może objawiać się wyższym stężeniem hormonu.
- Spadek cukru we krwi (hipoglikemia) działa jak bodziec do zwiększenia hormonu we krwi.
- Nieodpowiednia dieta- zbyt wysoki indeks glikemiczny potraw, lub dieta uboga w białko
- Zbyt obciążające treningi– nadmiarowy wysiłek fizyczny jest stresem dla organizmu.
Czy zawyżony kortyzol to konsekwencje przewlekłego stresu?
Przewlekły stres może przyczyniać się do rozwoju nawet 80-90 % chorób cywilizacyjnych.
Z fizjologicznego punktu widzenia konsekwencją przewlekłego stresu jest wyższy poziom kortyzolu, który może powodować zaburzenia rytmu pracy serca, cukrzycę typu II,insulinooporność wywołane nadmiernym wydzielaniem insuliny lub zwiększony poziom wolnych kwasów tłuszczowych we krwi. Zazwyczaj krótkotrwałe i odwracalne reakcje na stres, które są powtarzalne mogą przerodzić się w stan chorobowy zwłaszcza jeśli organizm jest osłabiony.
Jakie są objawy nadmiaru kortyzolu?
Objawy podwyższone kortyzolu we krwi to między innymi:
- wysoki poziom glukozy we krwi, który wiąże się ze zwiększonym pragnieniem oraz częstszym oddawaniem moczu (te objawy są charakterystyczne dla zbyt wysokiego kortyzolu oraz początków choroby cukrzycy typu II)
spadek nastroju, stany depresyjne, bezsenność (wiąże się to z zaburzeniami rytmu dobowego)- nieregularny cykl miesięczny u kobiet oraz zaburzone libido
- pojawienie się nadciśnienia tętniczego
- częsta zachorowalność, infekcje, zakażenia wirusowe (nadmiar kortyzolu wpływa na niższą odporność)
- specyficzny rozkład tkanki tłuszczowej np. odkładający się w górnych partiach ciała, trądzik czy hirsutyzm(symptomy charakterystyczne dla zespołu Cushinga)
- osłabienie zdolności radzenia sobie ze stresem
Nadmiar kortyzolu może powodować otyłość
Jednym z wielu objawów zbyt wysokiego kortyzolu we krwi jest nadmiar tkanki tłuszczowej, nadwaga lub otyłość szczególnie w okolicach twarzy, szyi i tułowia. Rodzaj tej otyłości jest ściśle powiązany z obronnym systemem organizmu, który na wskutek stresu magazynuje nadmiarowo tłuszcz, który potrzebny jest do produkcji energii. Gdy organizm wykazuje mniejszą wrażliwość na kortyzol następuje upośledzenie pozyskiwania energii do odpowiedniego funkcjonowania- co znacznie przekłada się na utrudnione spalanie tkanki tłuszczowej.
Jak zmniejszyć poziom kortyzolu?
Podwyższony poziom kortyzolu może negatywnie wpływać na stan zdrowia. Pamiętajmy, że całkowita eliminacja bodźców stresowych z naszego życia nie jest skutecznym rozwiązaniem. Stres sam w sobie nie jest zły, kluczowa jest tu umiejętność radzenia sobie z problemami i nauka regulacji emocji, które odgrywają tu istotną rolę.
Pamiętajmy też, że zbyt wysoki poziom kortyzolu towarzyszy często sportowcom, którzy w swoim planie dnia posiadają intensywne treningi siłowe, wydolnościowe czy wytrzymałościowe.
Czynniki redukujące poziom kortyzolu:
Istnieje wiele naturalnych metod, które pomogą skutecznie obniżyć poziom hormonu stresu.
Umiarkowana aktywność fizyczna, zadbanie o rytm dobowy i sen, eliminacja deficytu kalorycznego z diety, ograniczenie stymulantów typu kawa i napoje energetyczne.
Podwyższony poziom kortyzolu- Odpowiednia suplementacja
By zmniejszyć poziom kortyzolu należy włączyć odpowiednią suplementację. Przydatne mogą okazać się kwasy tłuszczowe omega-3, które posiadają właściwości hamujące nadmierną produkcję hormonu oraz magnez, bezpośrednio po zakończonej aktywności aerobowej.
Jak obniżyć poziom kortyzolu dietą?
Dla osoby, która chce obniżyć poziom kortyzolu zalecam włączyć dietę antystresową, która polega na zbilansowaniu odpowiedniej gamy produktów, które będą podnosić poziom serotoniny z jednoczesnym obniżeniem kortyzolu. Warto jeść takie produkty, które będą bogate w antyoksydanty oraz magnez. Dzięki temu organizm będzie lepiej bronić się przed długotrwałym stresem, niwelując przy tym wolne rodniki.
Jakie produkty jeść?
Między innymi: oliwa z oliwek, zielona herbata, ciemna czekolada oraz kakao, olej lniany i z czarnuszki. komosa ryżowa, orzechy szczególnie migdały i włoskie. Warto też do swojego jadłospisu włączyć fosfatydyloserynę- naturalny fosfolipid. Jego działanie wpływa na kortyzol obniżając go. Znajduje się w: białej fasoli, śledziach, wątróbce, tuńczyku czy jęczmieniu pełnoziarnistym.
Hormon stresu-wpływ podwyższonego kortyzolu
Kortyzol odgrywa kluczową rolę w regulacji wielu procesów w organizmie. Nadmierne podwyższenie poziomu tego hormonu może wpływać negatywnie na zdrowie i powodować różne choroby. Dlatego ważne jest, aby dbać o odpowiednie zarządzanie stresem i prowadzić zdrowy styl życia. Jeśli masz wątpliwości dotyczące poziomu kortyzolu lub zdrowia, zawsze warto skonsultować się ze specjalistą.
Umów się na konsultację.
Przeczytaj też: Pcos-przyczyny, objawy i leczenie
Niedoczynność tarczycy- jaką rolę odgrywa dieta?
