Czym jest rytm dobowy?
W rytm dobowy człowieka wliczają się zmiany fizyczne jak i psychiczne w aktywności człowieka, zależne od pory dnia i nocy. Regulowane są przez ośrodkowy układ nerwowy. To dzięki nim następuje prawidłowa regulacja ważnych funkcji w organizmie
- poziomu odpowiednich hormonów
- temperatury ciała
- ciśnienia tętniczego
Zaburzenia rytmu okołodobowego
Niosą za sobą wiele poważnych konsekwencji. Swoje odzwierciedlenie mają w pracach zmianowych. Szczególnie narażeni są pracownicy linii lotniczych. Zmiana sfery czasowej wpływa na rytm okołodobowy człowieka. Nieregularny tryb życia może skutkować negatywnym wpływem na organizm. Poprzez zaburzenia rytmu następuje obkurczanie się hipokampa. Należy on do części układu limbicznego, zaliczaną do części mózgowia. Umiejscowiony jest w rejonie prawego i lewego płata skroniowego. Odpowiedzialny jest za ważne procesy pamięciowe oraz odczuwanie emocji.
Podczas zaburzenia rytmu obciążony zostaje układ nerwowy, pojawiać się mogą zmiany w mózgu prowadzące do depresji. Wpływ rytmu dobowego ma ogromne znaczenie na dobre funkcjonowanie organizmu. Odpowiada za poprawną aktywność społeczną a także umysłową.
Zeitgeber zegarem biologicznym
Inne określenie to dawca czasu, jest to wewnętrznie zsynchronizowany w ludzkim organizmie zegar biologiczny. Głównym dawcą czasu jest światło ale składa się na to wiele innych czynników takich jak temperatura ciała, pora spożywania posiłków, czas wykonywania aktywności fizycznej, długość i jakość snu. Innymi słowy jest to informacja dla żywych organizmów kiedy powinny zachodzić różne procesy.
Światło słoneczne a wydzielanie melatoniny
Melatonina ma wpływ na regulacje cyklu dobowego. Jest to silny antyoksydant, gdyż zmaga się w organizmie ze stresem oksydacyjnym, pełni wiele ważnych funkcji. Jest tzw. ”odkurzaczem” wolnych rodników, wykazuje działanie przeciwzapalne. Swoje podstawy ma w mózgu, w podwzgórzu w układzie limbicznym, dokładnie w jądrach nadskrzyżowaniowych- odbiera promienie słoneczne przez siatkówkę oka. Tam wytwarzana jest melanopsyna, która wysyła sygnał do szyszynki a ona produkuje melatoninę. Innymi słowy organizm funkcjonuje w zależności od ilości melatoniny. Kiedy światła jest za mało jej wytwarzanie jest ograniczone a organizm przygotowuje się do spoczynku. Procesy metaboliczne zwalniają.
Głównymi regulatorami rytmu dobowego, który ma zapewniać balans jest melatonina ora kora nadnerczy. Jej zadaniem jest produkcja neuroprzekaźników w tym kortyzolu i kotaholaminy. One mobilizują organizm do pracy i wyznaczają pewien rytmy biologiczne.
Rytm okołodobowy a praca zmianowa
Wśród osób pracujących zmianowo prowadzone były badania w kontekście powstawania zmian nowotworowych, istnieje wiele badań potwierdzających jej wpływ.
Ciekawostką jest fakt, że rząd Duński postanowił wypłacać odszkodowania pieniężne wszystkim kobietom dotkniętym chorobą nowotworową z powodu prac zmianowych. Udowodniono, że częściej kobiety zmagają się ze złośliwymi zmianami, głównie rakiem piersi. Powodem tego są estrogeny wytwarzane są w ciągu doby, ich produkcja jest chroniczna, ciągła lub falowa. Zaburza to naturalny cykl i przyczynia się do powstawiana chorób. Podobnie ma się to do rozwoju raka prostaty u mężczyzn.
Czynniki zaburzające rytm dobowy
- sztuczne oświetlenie w nocy
- ograniczenie organizmu do naturalnego światła w ciągu dnia
- praca kiedy organizm potrzebuje wyciszenia i odpoczynku
Praca zmianowa jest jednym z czynników częstszego występowania insulinooporności. Zaburzenie metaboliczne jest jednym z objawów klinicznych. Ponadto osoby mające późne godziny pracy wykazują leptynooporność czyli brak odczuwania sytości, co wiąże z objadaniem się .Organizm nie jest w stanie funkcjonować prawidłowo i cała rytmika zostaje zaburzona.
Dieta ma znaczenie
Niegdyś krążyła teoria w temacie jedzenia, którego powinno się unikać w późnych godzinach wieczornych, spożywanie do godziny 18, później ta teza została obalona i uznana za mit dietetyki.
Zazwyczaj teoria ta była głoszona w kontekście trzymania prawidłowej wagi. Jak się okazuje ma to swoje przełożenie na zdrowie i dobre funkcjonowanie. Rytm dobowy jedzenia, regularne posiłki są ważne. W pierwszej kolejności jedzenie w zbyt późnych godzin nocnych może wpływać na procesy przemiany materii.
Przeczytaj też: Dieta domowa czy catering dietetyczny?
Występuje duża zależność pomiędzy spożywaniem posiłków o odpowiedniej porze przed snem a profilem lipidowym. Zbyt późno spożywane posiłki mogą mieć negatywny wpływ na Twoje samopoczucie oraz powodować na problemy zdrowotne. Możesz tego uniknąć stosując indywidulanie dopasowany plan dietetyczny
Spożywane posiłki w godzinach wieczornych wywołują stan chaosu w jelitach i zaburzają ich funkcjonowanie, przyczyniając się do zaburzenia równowagi pomiędzy bakteriami prozdrowotnymi a chorobotwórczymi. Podczas produkowania melatoniny trawienie i wydzielanie soków trawiennych ulega zmniejszeniu. Jedzenie zbyt późno mocno obciąża pracę organów. Przekłada się to na prawidłową perystaltykę jelit, a jak wiadomo mózg i jelita posiadają wspólną oś.
Dbanie o zegar biologiczny – jakość snu
Jeśli nie jesteś w stanie przeznaczyć na sen około 7-8 h na dobę możesz doświadczać wielu problemów metabolicznych. Zadbaj o jakość i długość snu dzięki prostym modyfikacjom w trybu życia. Pomocna może być poprawa jakości posiłku wieczornego oraz odpowiednia suplementacja. Jakościowy sen jest darmowym lekiem wszechczasów. Prawidłowa ilość snu ma wpływ na wiele procesów zachodzących w organizmie. Sen w kontekście działania mózgu jest prowodyrem. Jednym z najważniejszych aspektów snu są właściwości regeneracyjne układu nerwowego, działa oczyszczająco na organizm. Jakość oraz odpowiednia ilość snu ma znaczenie, powoduje regeneracje komórek, która zachodzi w nocy.
Nowe zjawisko, które zostało odkryte przez naukowców ukazuje wpływ układu glimfatycznego na usuwanie patogenów i zbędnych metabolitów. Jest on w stanie działać tylko wtedy kiedy nonadrenalina jest na niskim poziomie czyli najczęściej w trakcie snu.
Wysypiając się zapewniasz sobie sprawne procesy myślowe. Twoja kora przedczołowa nie będzie w stanie dobrze przetwarzać informacji ani umożliwiać logicznie myśleć w przypadkach niedoborów snu.
Cykle snu i czuwania
Cyklu snu- sen posiada swoje fazy określa się je poprzez: – ruchy gałek ocznych (faza REM) , aktywności mózgu oraz tonów mięśniowych. Są to elementy dzięki którym można ocenić jakościową fazę snu. Cykliczność tej fazy trwać powinna około 90 minut po 6 razy w ciągu nocy. Przyjmuje się, że moment w, którym osoba powinna się wybudzić by czuć się wypoczęta jest fazą REM. Powodem tego jest duże podobieństwo do stanu czuwania organizmu poza snem.
W roku 2017 nagrodę Nobla otrzymały badania molekularne, które przedstawiają gen PER jako ważny gen odpowiadający za kodowanie specyficznego białka w organizmie. Proces pracy genu polega na tym, że jego stężenie w ciągu dnia maleje natomiast podczas nocy wzrasta. Regulacja tych poziomów wiąże się z wieloma procesami metabolicznymi zachodzącymi w ciele. Mutacje tego genu mają duży związek ze zmianami zachodzącymi w ciele, wyróżnić można wszelakie zmiany nowotworowe.
Badania regulacji rytmu dobowego
Prowadzone szerokie badania w latach 30 -40 XX wieku w temacie synchronizacji i naszego organizmu ukazały wiele ciekawych faktów. Okazało się, że światło to główny czynnik regulujący rytm dobowy ale co ciekawe organizmy posiadają sygnały z komórek, które same informują o porze dnia.
Rytm dobowy jest zapisany w genach. Badania, które odkryły to zjawisko zostały przeprowadzone przez dwóch amerykańskich naukowców, którzy postanowili zamknąć się w jaskini w Kentucky na około 30 dni. Celem tego eksperymentu było sprawdzenie jak ludzki organizm reaguje na całkowitą eliminację światła oraz bodźców zewnętrznych ze świata. Takich przez, który programuje się cykl dnia np. godzina.
Ich organizmy instynktownie działały w schemacie 15 h czuwania na 8 h snu mimo braku ekspozycji słonecznej. Następowała pewna cykliczność. Geny, które są odpowiedzialne ze to zjawisko są dobrze zachowane w organizmie i istnieje zapisany schemat dobowy.
Podsumowanie
Zadbaj o swoją dietę aktywność fizyczną i stałą rutynę dnia, które przekładają się na prawidłową produkcję neuroprzekaźników oraz procesy fizjologiczne. Dzięki ich sprawnej pracy w organizmie człowieka następuje harmonia i odpowiedni rytm dobowy. Zachodzące procesy biologiczne mają możliwość wzajemnie współgrać.
Przeczytaj też:
